تحلیل سیستمی آسیب پذیری دشت سیستان به کاهش منابع آب - ارائه ی گزینه های سیاستی با رویکرد برگشت پذیری

نویسندگان

محمدرضا شهبازبگیان

دانشجوی دکتری /مهندسی منابع آب دانشگاه تربیت مدرس علی باقری

استادیار /گروه مهندسی منابع آب دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

دشت سیستان واقع در حوضه آبریز رودخانه هیرمند به عنوان تنها منبع آب موثر در این دشت، از وابسته ترین نواحی کشور به منابع آب های مرزی است. علی رغم مطالعات انجام شده به منظور تقویت مدیریت منابع آب در این محدوده، بخصوص با رویکرد تامین آب، مشاهدات حاکی از  ناپایداری  این ناحیه و آسیب پذیری شدید در اثر نوسانات آورد رودخانه هیرمند است. به منظور تحلیل آسیب پذیری دشت سیستان به کاهش منابع آب، مقاله پیش رو چارچوب آسیب پذیری فوزل را به کار می گیرد. بر اساس چارچوب مزبور ابتدا مشخصه های نگرانی باید مشخص شوند.  بدین ترتیب متغیرهای سرانه تولید ناخالص داخلی دشت سیستان و جمعیت ساکن در آن را معرف مؤلفه اقتصادی- اجتماعی  و حجم آب تالاب هامون را به عنوان مؤلفه بیوفیزیکی سیستم آسیب پذیر در نظر می گیرد. سپس  به منظور کاهش آسیب پذیری سیستم تحت مطالعه، رویکرد برگشت پذیری گذار را، که با تغییرات خودسازمان یافته دشت سیستان قابل انطباق است، پیشنهاد می دهد. این ناحیه به سوی افزایش سازگاری در برابر کاهش منابع آب از طریق کاهش فعالیت کشاورزی و جایگزینی آن با مشاغل کمتر وابسته به آب ولی در عین حال سازگار با ملاحظات امنیتی، در حال حرکت است. در این راستا، و به دنبال برگرداندن سطح رفاه اقتصادی به دشت سیستان در شرایط کم آبی، تحقیق پیش رو به دنبال آنست که چگونه می توان ساختار اقتصاد محلی را به گونه ای تغییرداد که سطح رفاه به وضعیت پرآبی برگردد. بدین ترتیب با اجرای یک مدل سیستم دینامیکی تحت دو مقدار حدی بالا و پایین از آورد سالانه رودخانه هیرمند به دشت سیستان، 3000 تا 5000 میلیون مترمکعب، پنج سطح از مقادیر مشخصه های نگرانی، تحت ساختار آسیب پذیری سابق، به عنوان سطوح برگشت پذیری مرجع تعریف شد. با اجرای مدل تحت پنج آورد منتسب به سطوح برگشت پذیری مرجع تا سال 1430 مقادیر مشخصه های نگرانی هریک از سطوح مشخص گردید. سپس با در نظر گرفتن عدد 700 میلیون مترمکعب (متوسط مقادیر آورد کمتر از میانگین مشاهداتی آورد رودخانه هیرمند به دشت سیستان (بین سال های 1971 تا 2001) به عنوان مقدار بحرانی ، و اجرای مدل تحت آن مقدار  به همراه تغییر پارامترهای ساختار آسیب پذیری، مقادیر متناظر میزان بهره وری آب مورد نیاز و سقف آب مصرفی در دشت سیستان برای رساندن مقادیر مشخصه های نگرانی به مقادیر آنها در هریک از سطوح برگشت پذیری مرجع، تحت عنوان گزینه سیاستی با رویکرد برگشت پذیری ارائه شد. نتایج حاکی از آن است که گزینه سیاستی توانایی نسبتا بالایی در رساندن دو مشخصه نگرانی جمعیت ساکن و متوسط سالانه سرانه تولید ناخالص داخلی در دشت سیستان تحت مخاطره کم آبی به مقادیر متناظر آنها در هریک از سطوح مرجع پنجگانه دارد. به نحوی که با افزایش بهره وری متوسط آب در منطقه به میزان 56000 ریال (به قیمت پایه سال 1390) به ازای هر مترمکعب آب و محدود کردن سقف تخصیص سالانه ی آب به کاربری های اقتصادی به میزان 240 میلیون مترمکعب، می توان به اسکان جمعیت 1 میلیون نفر با متوسط سالانه سرانه تولید ناخالص داخلی 16 میلیون ریال (به قیمت پایه سال 1390) به ازای هر نفر تا سال 1430 امیدوار بود. اما نتایج مربوط به متوسط سالانه حجم آب دریاچه هامون حکایت از آن دارد که حجم آب این دریاچه قابل برگشت به حالت پرآبی نخواهد بود.

برای دانلود باید عضویت طلایی داشته باشید

برای دانلود متن کامل این مقاله و بیش از 32 میلیون مقاله دیگر ابتدا ثبت نام کنید

اگر عضو سایت هستید لطفا وارد حساب کاربری خود شوید

منابع مشابه

رویکرد منطقه ای در تحلیل آسیب پذیری سیستم منابع آب دشت بیرجند به کمبود آب

افزایش جمعیت، رشد اقتصادی و حرکت در جهت توسعه ی بیشتر و هم چنین تغییر شرایط اقلیمی در مجموع باعث کمبود فزاینده آب در دنیای امروز به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک شده است. بنابراین به یک چارچوب منطقی و نظام مند برای تصمیم گیری اصولی تخصیص منابع آب محدود به نحوی که به طور موثر و مطلوبی نیازهای جامعه تأمین و رشد اقتصادی را منجر شود، احتیاج است. هدف از این تحقیق آن است که به این سوال پاسخ دهد که ادا...

15 صفحه اول

ارزیابی عملکرد سیستم های منابع آب با استفاده از معیارهای اطمینان‌پذیری، برگشتپذیری و آسیب پذیری فازی

مقاله حاضر ضمن تبیین لزوم بازنگری در روش‍های موجود جهت تخمین معیارهای عملکرد سیستم‍های منابع آب شامل اطمینان‍پذیری، برگشت‍پذیری و آسیب‍پذیری، روشی جدید جهت مرتفع‍کردن معایب و اشکالات روش‍های کمی‌کردن این معیارها در روش‍های کلاسیک ارائه می‍دهد. اطمینان‍پذیری، برگشت‍پذیری و آسیب‍پذیری معیارهای بسیار پرکاربردی در ارزیابی عملکرد سیستم‍های منابع آب می‍باشند که در سه دهه اخیر در بسیاری تحقیقات مورد ا...

متن کامل

ارائه ی مدل ارزیابی جامع آسیب پذیری پهنه های شهری به تفکیک لایه های تشکیل دهنده ی شهر با رویکرد پدافند غیرعامل

ارزیابی و کاهش آسی بپذیری شهرها یکی از مهمترین الزامات طرهای پدافند غیرعامل است. با نگاه به شهر به مثابه ی سیستمی ازعناصر و اجزای به هم وابسته، لازمه ی ارزیابی آسیب پذیری شهری، بررسی همه جانبه ی اجزای شهری و روابط بین آ نهاست. پژوهشحاضر با رویکردی کاربردی سعی در ارائه ی مدلی برای ارزیابی آسیب پذیری شهر به صورت جامع در برنامه ریزی شهری دارد که بتواند دررابطه با هر شهر مورد استف...

متن کامل

ارزیابی آسیب پذیری کیفی آبخوان دشت بیرجند به روش SINTACS

با توجه به اهمیت منابع آب‌های زیرزمینی و بحران کم‌آبی در ایران باید توجه بسیار زیادی به این منابع شود. یکی از چالش ها در این خصوص آلوده شدن این منابع است، لذا با بررسی‌های مناسب باید مناطقی که تحت تأثیر آلودگی قرار دارند شناسایی‌شده و برای رفع آلودگی اقدامات لازم صورت گیرد. در بسیاری از موارد، آلودگی آب‌های زیرزمینی بعد از آلوده شدن چاه‌های آب شرب شناسایی می‌شوند. شناسایی مناطق آسیب پذیر آبخوان...

متن کامل

ارزیابی آسیب پذیری آبخوان دشت خضرآباد به روش دراستیک

ورود آلاینده‌های سطحی به منابع آب زیرزمینی به‌‌‌ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک که با محدودیت کمی و کیفی منابع آب مواجه هستند، از مشکلات جدی می‌باشد. لذا شناخت مناطق آسیب‌پذیر و هدایت برنامه‌های توسعه به مناطق کم خطر از ضروریات دستیابی به توسعه پایدار در بخش مدیریت منابع آب می‌باشد. از این رو در این پژوهش با توجه به ویژگی‌های هیدرولوژیکی و هیدروژئولوژیکی منطقه مورد مطالعه آسیب‌پذیری آبخوان در مقاب...

متن کامل

منابع من

با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید


عنوان ژورنال:
تحقیقات منابع آب ایران

جلد ۱۲، شماره ۱، صفحات ۴۰-۵۵

میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com

copyright © 2015-2023